Επιστήμονες αποκάλυψαν την αρχαιότερη ανθρώπινη ταφή στην Αφρική: Νήπιο πριν από 80.000 χρόνια

Αρχαιολόγοι ανακάλυψαν τον παλιότερο χώρο ανθρώπινης ταφής στην Αφρική, τον τάφο ενός μικρού παιδιού που πέθανε πριν από περίπου 80.000 χρόνια.

Το παιδί δεν ήταν πάνω από 2,5-3 ετών: επί 78.000 χρόνια αναπαυόταν σε έναν ρηχό τάφο, όπου το τοποθέτησε με φροντίδα η οικογένειά του, μέσα σε ένα σπήλαιο στην Κένυα. Οι αρχαιολόγοι, μετά από οκτώ χρόνια ανασκαφών, έφεραν στο φως τον αρχαιότερο τάφο σύγχρονου ανθρώπου στην Αφρική, στην καρδιά ενός τροπικού δάσους.

Ο «Μτότο», όπως τον βάφτισαν οι επιστήμονες, μια λέξη που σημαίνει «παιδί» στα σουαχίλι, πέθανε προτού να κλείσει τα 3 του χρόνια σε μια περιοχή που σήμερα αποκαλείται Πάνγκα για Σαΐντι. Το σωματάκι του τοποθετήθηκε σε έναν τάφο, τυλιγμένο σε ένα σάβανο, σε εμβρυική στάση, με το κεφάλι του ακουμπισμένο σε ένα «μαξιλαράκι». Και για τους αρχαιολόγους αυτό σημαίνει ότι οι κυνηγοί-τροφοσυλλέκτες πρόγονοί μας που κατοικούσαν στην περιοχή είχαν ήδη αναπτύξει ταφικές τελετές.

Οι ερευνητές ανακάλυψαν τα λεπτεπίλεπτα οστά, κατά τη διάρκεια ανασκαφής στην είσοδο της σπηλιάς Panga ya Saidi στα τροπικά υψίπεδα της παράκτιας πεδιάδας της Κένυας, περίπου 10 μίλια από την ακτή. «Είναι θεαματικό», λέει ο καθηγητής ανθρώπινης εξέλιξης και προϊστορίας στο Ινστιτούτο Max Planck, Μίκαελ Πετράγκλια. «Είναι η παλιότερη ταφή ανθρώπου στην Αφρική. Μας λέει κάτι για την συνείδησή μας, την κοινωνικότητά μας και την συμπεριφορά μας που είναι ιδιαίτερα οικείο σε εμάς σήμερα».

Τα οστά γίνονταν «σκόνη»

Η ομάδα είχε αποκαλύψει την άκρη του τάφου και τα πρώτα οστά το 2013 αλλά τα λείψανα ήταν τόσο εύθραυστα που έγιναν αμέσως «σκόνη» όταν οι επιστήμονες επιχείρησαν να τα απομακρύνουν από το σημείο. Τα επόμενα τέσσερα χρόνια, οι αρχαιολόγοι συνέχισαν την ανασκαφή με πολύ αργούς ρυθμούς αλλά ούτε η εφαρμογή ρητίνης πάνω στα ευρήματα ήταν αρκετή για να την ανάκτηση τους.

Τελικά οι επιστήμονες αποφάσισαν να σκάψουν γύρω από τον τάφο κυκλικά (40 εκατοστά σε πλάτος και 13 εκατοστά σε βάθος) και να τον εγκιβωτίσουν σε πηλό, προκειμένου να τον σηκώσουν με ασφάλεια από το έδαφος. Το τμήμα μεταφέρθηκε στο Εθνικό Μουσείο του Ναϊρόμπι και από εκεί σε ένα εργαστήριο στην Ισπανία, όπου συνεχίστηκε η ανασκαφή και σαρώθηκε το εύρημα από ακτίνες Χ, δημιουργώντας εικόνες 3D.

Δύο μικρά δόντια που βρέθηκαν στον τάφο ήταν αρκετά για να επιβεβαιωθεί ότι το παιδί ανήκε στο είδος Homo sapiens και ήταν ηλικίας περίπου 2,5-3 ετών. Ανακαλύφθηκαν και άλλα δόντια, στην κάτω γνάθο του παιδιού, μαζί με την σπονδυλική του στήλη, τα πλευρά και άλλα οστά από τους ώμους και τα άκρα.

Εργαλεία για την επεξεργασία της πέτρας και την χάραξη βρέθηκαν γύρω από τον τάφο, μαζί με αιχμηρές πέτρες που ίσως είχαν τοποθετηθεί στις άκρες ξύλων. Ειδικοί εικάζουν ότι είναι ό,τι απέμεινε από προϊστορικά δόρατα .

«Οι άνθρωποι, σε αντίθεση με τους χιμπατζήδες, ξεκίνησαν να αναπτύσσουν περίπλοκα συστήματα πίστης σχετικά με τον θάνατο», εξηγεί η καθηγήτρια Νικόλ Μποβίν, επικεφαλής των ερευνών στην Τζένα. «Αυτές οι πεποιθήσεις ποικίλουν από πολιτισμό σε πολιτισμό, όπως και οι τρόποι μεταχείρισης των νεκρών, οπότε δεν μπορούμε να εξάγουμε συγκεκριμένα συμπεράσματα για το τι σήμαινε η ταφή για αυτούς».

«Όμως αυτό που είναι ξεκάθαρο, είναι πως δεν υπήρχε απλώς μια συναισθηματική σύνδεση με τους νεκρούς αλλά σχεδόν σίγουρα ένα πλαίσιο κατανόησης και διαχείρισης του θανάτου, που του προσέδιδε του νόημα. Σε αντίθεση με άλλα είδη, έχουμε κοσμολογικά συστήματα πίστης που δίνουν νόημα σε γεγονότα όπως ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου».

Οι αρχαιολόγοι έχουν βρει και παλιότερους χώρους ταφής εκτός Αφρικής. Ανθρώπινα υπολείμματα έχουν ανακτηθεί από ταφές στην σπηλιά Skhul, στις πλαγιές του όρους Carmel στο Ισραήλ αλλά και στην σπηλιά Qafzeh, κοντά στη Ναζαρέθ, ηλικίας μετξαύ 90.000 και 130.000 ετών.

«Παλιές αφρικανικές ταφές είναι ιδιαίτερα σπάνιες, παρότι η Αφρική είναι η γενέτειρα του είδους μας», λέει η Μποβίν. «Είναι εντυπωσιακά σπάνιο να αποκτούμε πρόσβαση σε ένα τέτοιο στιγμιότυπο του χρόνου, ειδικό τόσο παλιό. Η ταφή μάς γυρνά πίσω σε μία πολύ θλιβερή στιγμή, από την οποία μπορεί να μας χωρίζει πάρα πολύς χρόνος, αλλά την κατανοούμε ως άνθρωποι».