Απευθείας Αναθέσεις: Η Πραγματικότητα πίσω από τις Δημόσιες Συμβάσεις

Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία, το 80% των δημόσιων συμβάσεων καταλήγουν σε συγκεκριμένα άτομα ή εταιρείες μέσω της διαδικασίας «απευθείας ανάθεσης», όπου οι τελικοί ανάδοχοι είναι ήδη γνωστοί.Παρά τις προειδοποιήσεις του Ελεγκτικού Συνεδρίου, η κρατική μηχανή συνεχίζει να προχωρά σε αναθέσεις έργων και προμηθειών χωρίς διαγωνισμούς.

Το 2024 παρατηρήθηκε αύξηση στις απευθείας αναθέσεις, με συνολικό ποσό που ανέρχεται στα 2,52 δισ.ευρώ για σχεδόν 190.000 «μειοδότες». Σύμφωνα με τα δεδομένα του Κεντρικού Ηλεκτρονικού Μητρώου Δημοσίων Συμβάσεων (ΚΗΜΔΗΣ),υπογράφηκαν συνολικά 246.086 δημόσιες συμβάσεις αξίας 16,02 δισ.ευρώ το τρέχον έτος.

Από αυτές τις συμβάσεις, οι απευθείας αναθέσεις ανήλθαν σε 188.740 ή ποσοστό περίπου 77% του συνόλου των δημοσίων συμβάσεων για το έτος αυτό. Αυτό σημαίνει ότι περισσότερα από 2,5 δισ. ευρώ διατέθηκαν χωρίς κανένα στοιχειώδη διαγωνισμό που να εξασφαλίζει τη διαφάνεια στη διαδικασία.

Η κατάσταση αυτή είναι ακόμη πιο ανησυχητική συγκριτικά με το προηγούμενο έτος (2023), όταν είχαν υπογραφεί περίπου 184.757 συμβάσεις χωρίς διαγωνισμούς και το ποσοστό τους ήταν στο 73%. Το ίδιο έτος υπεγράφησαν επίσης άλλες κατηγορίες συμβάσεων: μέσω ανοικτής διαδικασίας υπογράφηκαν περίπου 32.558 συμβάσεις αξίας σχεδόν 10,4 δισ. ευρώ και μέσω κλειστής διαδικασίας άλλες δύο χιλιάδες.

Τεμαχισμός Συμβολαίων

Η τάση της απευθείας ανάθεσης εκτοξεύθηκε κατά την πανδημία COVID-19 και συνεχίζει να ενισχύεται αδικαιολόγητα από τότε, δημιουργώντας ένα περιβάλλον που ευνοεί τη διαφθορά.

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η κυβέρνηση έχει αυξήσει το όριο για απευθεία αναθέτηση από τα €20.000 στα €30.000 χωρίς την ανάγκη διεξαγωγής οποιουδήποτε είδους διαγωνισμού.

Pολλές φορές έργα ή προμήθειες ύψους πχ €50.000 ή €100.000 τεμαχίζονται σε μικρότερα κομμάτια κάτω των €30.000 ώστε να μπορούν να δοθούν ως απευθείς αναθέσεις σε γνωστά πρόσωπα ή φίλους των φορέων του δημοσίου.

Ο Ρόλος του Ελεγκτικού Συνεδρίου

Το Ελεγκτικό Συνέδριο επισημαίνει τα προβλήματα που προκαλεί ο θεσμός των απευθειών αναθέσεων καθώς και τις πρακτικές που χρησιμοποιούνται για την αποφυγή ελέγχου αλλά δεν φαίνεται να επηρεάζει τη στάση της κυβέρνησης.

Sύμφωνα με τις εκθέσεις του Ελεγκτικού Συνεδρίου οι δημόσιοι φορείς συχνά δεν οργανώνουν εγκαίρως τις ανάγκες τους και προσπαθούν να καλύψουν αυτές μέσα στα όρια των απευθειών αναθέσεων μέσω κατατμήσεως έργων.
Επιπλέον τονίζεται ότι δεν δικαιολογείται επαρκώς ο χαρακτήρας επείγοντος στις ανάγκες που καλύπτονται μέσω αυτής της διαδικασίας καθώς πολλές φορές συγχέεται η έννοια του «επείγον» με εκείνην του «απρόβλεπτου», ενώ υψηλά ποσοστά παρατηρούνται κυρίως στους νοσοκομειακούς φορείς.