Λιβύη: Το παρασκήνιο των διαπραγματεύσεων σε Τρίπολη και Βεγγάζη – Ο στόχος της ελληνικής κυβέρνησης

Την απάντηση στις δύο ρηματικές διακοινώσεις της Λιβύης ετοιμάζει η νομική υπηρεσία του υπουργείου Εξωτερικών. Αν και δεν έχει τεθεί κάποιο συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα, o στόχος της πολιτικής ηγεσίας του αρμόδιου υπουργείου και του πρωθυπουργού είναι η απάντηση να συνταχθεί και να σταλεί στον ΟΗΕ το ταχύτερο δυνατόν, ιδανικά έως το τέλος Σεπτεμβρίου. Υπάρχει ένας σημαντικός λόγος γι’ αυτό που συνδέεται με την πρόσφατη επίσκεψη του υπουργού Εξωτερικών Γιώργου Γεραπετρίτη στην Τρίπολη. Του ΠΑΝΑΓΗ ΓΑΛΙΑΤΣΑΤΟΥ – ΠΗΓΗ: Realnews Σύμφωνα με πληροφορίες της Realnews, και στις τρεις συναντήσεις που είχε ο Γ. Γεραπετρίτης στη λιβυκή πρωτεύουσα (με τον πρωθυπουργό Αμπντούλ Χαμίντ Ντμπεϊμπά, τον πρόεδρο του Προεδρικού Συμβουλίου Μοχάμεντ Μένφι και τον ασκούντα καθήκοντα ΥΠΕΞ Ταχέρ Αλ Μπαούρ), το θέμα του καθορισμού συζητήθηκε και η επανέναρξη των τεχνικών διαπραγματεύσεων ετέθη και από τους τρεις συνομιλητές του. Από τη συζήτηση μάλιστα δεν έλειψαν και οι αναφορές στο τουρκολιβυκό, για το οποίο ο Ντμπεϊμπά δήλωσε ότι το κληρονόμησε από την προηγούμενη κυβέρνηση και δεν μπορεί να το καταργήσει γιατί το κράτος έχει συνέχεια. Μετά την επίσκεψη Γεραπετρίτη, η Αθήνα αισιοδοξεί ότι οι τεχνικές διαπραγματεύσεις θα ξεκινήσουν πολύ σύντομα, είτε με τη μετάβαση ενός τεχνικού κλιμακίου του υπουργείου Εξωτερικών στην Τρίπολη είτε με την άφιξη μιας λιβυκής αντιπροσωπείας στην Αθήνα, πιθανόν ακόμα και στις αρχές του φθινοπώρου. Γι’ αυτό και ο Κυριάκος Μητσοτάκης προϊδέασε ουσιαστικά γι’ αυτή την εξέλιξη στη συνέντευξή του στον ΣΚΑΪ, απευθύνοντας πρόσκληση στην κυβέρνηση της Τρίπολης σε διαπραγματεύσεις για την οριοθέτηση. «Εμείς προσκαλούμε την κυβέρνηση της Τρίπολης να συζητήσει την οριοθέτηση με την Ελλάδα. Υπάρχει αυτή η πρωτοβουλία και σύντομα θα δούμε τεχνικές επιτροπές να συζητούν», είπε ο πρωθυπουργός. Η Αθήνα θέλει να έχει απαντήσει στη ρηματική διακοίνωση της Λιβύης, ειδικά στη δεύτερη, που συμπεριλαμβάνει το σύνολο της λιβυκής επιχειρηματολογίας και των λιβυκών αιτιάσεων, ώστε να υπάρχει καταγεγραμμένη και πλήρης η ελληνική θέση, προτού ξεκινήσουν οι διαπραγματεύσεις. Υπενθυμίζεται ότι στην πεντασέλιδη ρηματική διακοίνωση της 27ης Μαΐου η Λιβύη υποστηρίζει ότι το τουρκολιβυκό μνημόνιο είναι μόνιμο και σε ισχύ, η οριοθέτηση Ελλάδας και Αιγύπτου άκυρη, ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός της Αθήνας παραβιάζει περιοχές θαλάσσιας δικαιοδοσίας της Λιβύης, ότι η συμφωνία οριοθέτησης Ελλάδας – Ιταλίας παραβιάζει τη λιβυκή ΑΟΖ και ότι η μέση γραμμή ανάμεσα σε Ελλάδα και Λιβύη θα έπρεπε να χαράσσεται με βάση τις ηπειρωτικές ακτές των δύο χωρών, κάτι που σημαίνει ότι δεν αποδέχεται ούτε τον νόμο Μανιάτη. Διπλωματικές πηγές με γνώση του θέματος επισημαίνουν ότι υπό αυτές τις προϋποθέσεις, ακόμα και αν ξεκινήσουν οι τεχνικές διαπραγματεύσεις, δύσκολα θα υπάρξει κατάληξη. Και αυτό όχι μόνο επειδή η Ελλάδα θεωρεί το τουρκολιβυκό μνημόνιο άκυρο και ανυπόστατο, αλλά και διότι δεν διαπραγματεύεται τα κυριαρχικά της δικαιώματα στη δυνάμει ΑΟΖ της και θα επιμείνει στον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό, ενώ δεν πρόκειται να αποδεχθεί καμία αμφισβήτηση των συμφωνιών οριοθέτησης που έχει συνάψει με την Ιταλία και την Αίγυπτο. Αυτό σημαίνει πως στις τεχνικές διαπραγματεύσεις, αλλά και σε όποιο σχήμα τις ακολουθήσει, οι θέσεις των δύο πλευρών δεν θα είναι δυνατόν να γεφυρωθούν, με την Ελλάδα και τη Λιβύη να πρέπει να προσφύγουν σε διεθνή διαιτησία. Η Λιβύη έχει ήδη προσφύγει δύο φορές στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης και έχει οριοθετήσει με αυτόν τον τρόπο με τη Μάλτα (το 1982) και την Τυνησία (το 1985). Ωστόσο, η Λιβύη δεν έχει κυρώσει τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας και δεν έχει υπογράψει τη διακήρυξη αναγνώρισης της δικαιοδοσίας του Δικαστηρίου. Αυτό σημαίνει ότι για να υπάρξει διευθέτηση στο Διεθνές Δικαστήριο θα πρέπει να συνταχθεί ένα συνυποσχετικό. Εμπειροι διπλωμάτες επισημαίνουν πως η ατζέντα που ανέπτυξε η Λιβύη με τη ρηματική διακοίνωση της 27ης Μαΐου θα καταστήσει την κατάρτιση ενός συνυποσχετικού μια πάρα πολύ δύσκολη υπόθεση. Απέναντι και στην Αίγυπτο Η ρηματική διακοίνωση της Λιβύης, πάντως, δεν στρέφεται μόνο εναντίον της Ελλάδας, αλλά ρητά και εναντίον της Αιγύπτου. Υπήρξε μάλιστα σε διπλωματικούς κύκλους η σκέψη για κοινή απάντηση των δύο χωρών, που όμως απορρίφθηκε, με την Ελλάδα και την Αίγυπτο να απαντούν στη λιβυκή πρόκληση με ξεχωριστές επιστολές στον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα υπάρξει συνεννόηση και συνεργασία. Διόλου τυχαία άλλωστε δεν ήταν η επικοινωνία του Κυριάκου Μητσοτάκη με τον Πρόεδρο της Αιγύπτου, Αμπντέλ Φατάχ Αλ Σίσι, το απόγευμα της Τρίτης, ούτε το γεγονός ότι στην ανακοίνωση της αιγυπτιακής προεδρίας έγινε ειδική αναφορά στο ότι οι δύο πλευρές συζήτησαν το θέμα της Λιβύης. Το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών κινήθηκε πολύ προσεκτικά στο θέμα της επανεκκίνησης των τεχνικών διαπραγματεύσεων και δεν ανέδειξε διόλου το γεγονός ότι η κυβέρνηση της Τρίπολης ζήτησε την επανέναρξή τους. Η Αθήνα δεν έχει ξεχάσει ότι ανάλογη προθυμία είχαν επιδείξει οι Λίβυοι και τον Απρίλιο του 2021, μετά την επίσκεψη Μητσοτάκη στην Τρίπολη, χωρίς όμως να υπάρξει καμία συνέχεια. Ένας δεύτερος λόγος είναι ότι η κυβέρνηση Ντμπεϊμπά δεν στέκεται καλά στα πόδια της. Ο Λίβυος πρωθυπουργός έχει χάσει τον έλεγχο των παραστρατιωτικών οργανώσεων που τον στηρίζουν, με αποτέλεσμα στην Τρίπολη να διεξάγονται πυκνά-συχνά αψιμαχίες ανάμεσα σε στρατιωτικές ομάδες. Αποτελεί επίσης κοινό μυστικό ότι η Τουρκία (που είναι σημαντικός παίκτης στη δυτική Λιβύη) έχει αποσύρει τη στήριξή της στον Ντμπεϊμπά και αναζητεί κάποιον άλλον να βάλει στη θέση του. Παραδοσιακά, πάντως, ο πρωθυπουργός της Τρίπολης πρέπει να έχει τη στήριξη της μεγάλης πλειονότητας των ένοπλων ομάδων (που είναι πολλές και διαφορετικές) και δεν είναι καθόλου εύκολο να βρεθεί κάποιος με τέτοια αποδοχή. Για παράδειγμα, ο επικεφαλής του Προεδρικού Συμβουλίου Αλ Μένφι δεν έχει ερείσματα στα ένοπλα τμήματα. Από αυτή την άποψη, τα πράγματα είναι πολύ πιο καθαρά στην ανατολική Λιβύη όπου τον έλεγχο του στρατού τον έχει ο στρατάρχης Χαλίφα Χαφτάρ και τα ένοπλα παραστρατιωτικά τμήματα που υπάρχουν συντάσσονται με τον Εθνικό Στρατό της Λιβύης, που βρίσκεται κάτω από τις διαταγές του. Ανθρωποι που γνωρίζουν πρόσωπα και πράγματα στην ανατολική Λιβύη θεωρούν πως η άποψη που υποστηρίζει ότι ο Χαφτάρ και η οικογένειά του βρίσκονται πλέον υπό τουρκικό έλεγχο παρερμηνεύει τα φαινόμενα. Ανοίγματα στην Τουρκία άλλωστε έχει κάνει μόνο ο Σαντάμ Χαφτάρ, ένας από τους τέσσερις γιους του στρατάρχη. Παρά την τουρκική οικονομική διείσδυση και στην ανατολική Λιβύη, οι άλλοι τρεις γιοι του στρατάρχη (Αλ Σαντίκ, Μπελκασίμ και Χαλέντ) είναι εξαιρετικά καχύποπτοι απέναντι στην Αγκυρα, όπως άλλωστε και ο ίδιος ο Χαφτάρ. Ο στρατάρχης δεν έχει ξεχάσει ότι οι Τούρκοι απέτρεψαν το σχέδιό του να καταλάβει την Τρίπολη και να ανακηρυχθεί σε ηγέτη ολόκληρης της Λιβύης. Ο Χαφτάρ χρησιμοποιεί το μεταναστευτικό σαν μέσο πίεσης για να κερδίσει αναγνώριση και να πάρει ευρωπαϊκά κονδύλια, το θέμα όμως εξαντλείται εκεί. Ενόψει της επίσκεψης Γεραπετρίτη σε Τρίπολη και Βεγγάζη, ενεργοποιήθηκαν όλες οι διασυνδέσεις και τα κανάλια που διαθέτει η ελληνική πλευρά στη Λιβύη. Υπήρξαν επίσης επαφές της Αθήνας με βουλευτές του Κοινοβουλίου της Λιβύης που εδρεύει στο Τομπρούκ, με σκοπό να μην προχωρήσει η επικύρωση του τουρκολιβυκού μνημονίου από το Κοινοβούλιο, κάτι που έδειχνε αρκετά πιθανό να συμβεί πριν από έναν μήνα. Πηγές από τη Λιβύη είπαν στην «R» ότι προς το παρόν η ελληνική τακτική δείχνει να λειτουργεί και η επεξεργασία του τουρκολιβυκού μνημονίου στην αρμόδια κοινοβουλευτική επιτροπή δεν έχει προχωρήσει. Παροχές Η αποκατάσταση των σχέσεων με την ανατολική Λιβύη αποτελεί προτεραιότητα για την Αθήνα και ο Γ. Γεραπετρίτης, κατά την επίσκεψή του εκεί, παρουσίασε ένα πλήρες πακέτο βοηθείας κυρίως σε ό,τι αφορά το θέμα του μεταναστευτικού. Στο πακέτο αυτό συμπεριλαμβάνεται και η εκπαίδευση του προσωπικού της Ακτοφυλακής της ανατολικής Λιβύης σε νηοψίες, καθώς και επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης και άμεσα αναμένονται στην Ελλάδα οι πρώτες ομάδες στελεχών των λιβυκών δυνάμεων για να ξεκινήσουν την εκπαίδευσή τους. Επίσης, η Αθήνα ανέλαβε να παραδώσει στη Λιβύη πλωτά μέσα για θαλάσσιες περιπολίες και οχήματα κατάλληλα για περιπολίες στα σύνορα της χώρας με το Σουδάν.