Ανακύκλωση στην Ελλάδα: Προβλήματα και Προοπτικές

Ο χρόνος μετρά αντίστροφα για την ανακύκλωση στη χώρα μας, καθώς το 2025 είναι καθοριστική χρονιά για την εκπλήρωση σημαντικών ευρωπαϊκών στόχων. Ωστόσο, η κατάσταση στην Ελλάδα παραμένει στάσιμη εδώ και χρόνια. Φέτος, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θέσει δύο βασικούς στόχους για τα κράτη μέλη της: την προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση του 55% των αστικών αποβλήτων καθώς και ανακύκλωση του 65% των απορριμμάτων συσκευασίας. Τα πιο πρόσφατα δεδομένα από τη Eurostat δείχνουν ότι η χώρα μας απέχει πολύ από αυτούς τους στόχους. Η συνολική ανακύκλωση αστικών αποβλήτων ανέρχεται μόλις στο 16%, ενώ το ποσοστό ταφής αγγίζει το 81%. Στην κατηγορία των πλαστικών συσκευασιών, η Ελλάδα με ποσοστό 43,4% ανήκει σε μια ομάδα χωρών (μαζί με Κροατία, Ουγγαρία, Ρουμανία και Μάλτα) που δεν πληρούν τον στόχο του 65%.

Η διαφορά ανάμεσα στα γενικά ποσοστά ανακύκλωσης και εκείνα των πλαστικών συσκευασιών είναι προφανής. Αυτό επισημάνθηκε επίσης από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή που πριν δύο χρόνια απέστειλε έκθεση έγκαιρης προειδοποίησης στη χώρα μας λόγω της εκτός τροχιάς κατάστασης σχετικά με τους στόχους του 2025. Η Κομισιόν είχε παρατηρήσει τότε ότι «υπάρχει αξιοσημείωτη απόκλιση μεταξύ του χαμηλού ποσοστού ανακύκλωσης των αστικών αποβλήτων και των αρκετά υψηλών ποσοστών ανακύκλωσης των απορριμμάτων συσκευασίας», προσθέτοντας πως «τα σύνολα δεδομένων… φαίνονται ασύμβατα».

Πώς λειτουργεί η διαδικασία της ανακύκλωσης στην Ελλάδα

Τα προβληματικά αυτά στοιχεία αποτελούν μόνο ένα μικρό κομμάτι ενός μεγαλύτερου ζητήματος που αφορά τη διαχείριση απορριμμάτων στη χώρα μας. Πώς γίνεται ένα πλαστικό μπουκαλάκι νερού να έχει περισσότερες πιθανότητες να καταλήξει σε χωματερή παρά να επανακυκλοφορήσει; Η απάντηση βρίσκεται στη δομή του ίδιου του συστήματος – ή μάλλον στα διάφορα υποσυστήματα – της ανακύκλωσης.

Aπό τις αρχές της δεκαετίας του ’00,κύρια υπεύθυνη για την ανακυκλοφορία υλικών είναι η Ελληνική Εταιρεία Αξιοποίησης Ανακύкλωσης (ΕΕΑΑ). Αυτή είναι μια μη κερδοσκοπική οργάνωση που διαχειρίζεται τους μπλε κάδους συλλογής υλικών προς ανα recycling καθώς επίσης τους μπλε κώδωνες γυαλιού.

Ένας δήμος που επιθυμεί να εφαρμόσει πρόγραμμα ανακυκλοφορίας επικοινωνεί με την ΕΕΑΑ ώστε αυτή να παρέχει μπλε κάδους ανάλογα με τον πληθυσμό αλλά και οχήματα συλλογής υλικών προς επαναχρησιμοποίηση. Παράλληλα προσφέρει χρηματοδότηση για κέντρα διαλογής αλλά κι εκστρατείες ενημέρωσης.

Οι δήμοι έχουν τη ευθύνη συγκέντρωσης αυτών των υλικών καθώς επίσης τη μεταφορά τους στα κέντρα διαλογής όπου εμπλέκεται κι ο φορέας Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΦοΔΣΑ), υπεύθυνος για τη λειτουργία αυτών των εγκαταστάσεων σε υψηλό επίπεδο.

Η έλλειψη ενημέρωσης ως πρόκληση

Aφού περιγράψαμε πώς λειτουργεί το σύστημα αυτό αλλά κι οι φορείς που συμμετέχουν σε κάθε στάδιο της διαδικασίας ακολουθεί ένα «ταξίδι» προς τα κάτω ώστε να εντοπίσουμε πιθανά προβλήματα στην όλη διαδικασία.

Pολύς κόσμος γνωρίζει φίλους ή συγγενείς που μετακόμισαν σε χώρες όπως Γερμανία ή Ιταλία όπου αντιμετώπισαν πολιτιστικό σοκάρισμα λόγω διαφορετικής προσέγγισης στις σακούλες συλλογής σκουπιδιών – πολλές φορές τρεις ή τέσσερις διαφορετικές! Αυτό σημαίνει ότι γίνεται διαχωρισμός στο σημείο παραγωγής σκουπιδιών – δηλαδή στο σπίτι ή στον χώρο εργασίας – κάτι που λείπει από εμάς εδώ στην Ελλάδα.

Sύμφωνα με υπολογισμούς περίπου το 40-50% όσων καταλήγουν στους μπλε κάδους δεν είναι πραγματικά κατάλληλα προς επαναχρησιμοποίηση λόγω ελλιπούς γνώσεων σχετικά με τις διαδικασίες αυτές.