Ουκρανία: Διαπραγματεύσεις και Εδαφικές Παραχωρήσεις

Από τον Απρίλιο του προηγούμενου έτους, οι πιέσεις προς την Ουκρανία για «παραχώρηση εδαφών» έχουν αυξηθεί, με σκοπό να τερματιστεί η επιθετική στρατηγική της Ρωσίας. Αυτή η κατάσταση ενδέχεται να φέρει τους Ουκρανούς αντιμέτωπους με τον κίνδυνο της «φινλανδοποίησης». (Για ιστορική αναφορά, το 1940 η Φινλανδία είχε ουσιαστικά «αγοράσει» την ανεξαρτησία της από τη Σοβιετική Ένωση παραχωρώντας το 11% των εδαφών της μέσω της Συνθήκης της Μόσχας).

Μια αρχική ανάλυση των συζητήσεων στην Ουάσινγκτον σχετικά με την Ουκρανία δεν αναιρεί αλλά μάλλον ενισχύει αυτή την αντίληψη. Αν και είναι υπερβολικό να συμφωνήσουμε με τη θέση του Spiegel Online ότι ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ ενεργούσε ως «διαμεσολαβητής του Πούτιν», φαίνεται ότι ο Ρώσος πρόεδρος δεν βγήκε ζημιωμένος από τις διαβουλεύσεις στις οποίες μάλιστα δεν συμμετείχε αυτοπροσώπως.Επιπλέον, ο Τραμπ δήλωσε στο Fox News μετά τη σύνοδο ότι καλεί τον Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι να δείξει κάποια ευελιξία.

Εδαφικές Εκχωρήσεις και Διεθνείς Κανονισμοί

Όπως επεσήμανε ξανά στην πλατφόρμα X ο Γερμανός καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς μετά τις κρίσιμες διαβουλεύσεις,«δεν πρέπει να επιβληθεί εκχώρηση εδαφών στην Ουκρανία».Αυτό άλλωστε απαιτεί το διεθνές δίκαιο. Ωστόσο, τι συμβαίνει αν η εκχώρηση εδαφών γίνει επιλογή που θα προκύψει από την ίδια την Ουκρανία λόγω δυσμενούς κατάστασης ή γεωπολιτικών υπολογισμών;

Είναι ενδιαφέρον ότι μόλις το 2018 η Σερβία είχε προτείνει μια αυτοβούλως ανταλλαγή εδάφων με το Κόσοβο για λόγους δημιουργίας πιο ομοιογενών περιοχών και προσπαθώντας να λύσει μια μακροχρόνια αντιπαράθεση. Η πρόταση αυτή είχε προκαλέσει διεθνείς αντιδράσεις αλλά τελικά δεν υλοποιήθηκε λόγω των φόβων για αναθεώρηση συνόρων στα Βαλκάνια.

Η Σημασία των Εγγύησεων Ασφαλείας

Mέρος των συζητήσεων στην Οάσιγκτον επικεντρώθηκε στις εγγύησης ασφαλείας προς το Κίεβο. Αυτό φαίνεται πως είναι ένα κρίσιμο ζήτημα που θα καθορίσει τα υπόλοιπα κομμάτια αυτού του περίπλοκου παζλ, δίνοντας στον Ζελένσκι τη δυνατότητα να ισχυριστεί πως πέτυχε μια σημαντική διαπραγματευτική νίκη – ειδικά αν αποδεχθεί παραχωρήσεις εδάφων.

(Εικόνα: Υπηρεσία Τύπου Προεδρίας Ουκραнίας/REUTERS)

Η εξασφάλιση εγγύησεων ασφαλείας δεν είναι απλή υπόθεση καθώς υπάρχει ιστορικό προηγούμενο που μπορεί να μην θεωρείται ιδιαίτερα θετικό για τους Ουκρανούς: Μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης στη δεκατία του ’90, η ανεξάρτητη τότε Ουκρανία δέχθηκε πιέσεις ώστε να αποκηρύξει το πυρηνικό της πρόγραμμα και τελικά υπέγραψε τη Συνθήκη της Βουδαπέστης μεταφέροντας χιλιάδες πυρηνικές κεφαλές στη Ρωσία σε αντάλλαγμα για εγγύηση ασφαλείας από τις ΗΠΑ, τη Μεγάλη Βρετανία και… τη Ρωσία!

Aυτό φυσικά έχει καταγραφεί στη μνήμη του Ζελέnski. Το 2022 ανέφερε σε Διεθνή Διάσκεψη στο Μόναχο ότι εξετάζει σοβαρά την πιθανότητα αποχώρησης από αυτή τη Συνθήκη (κάτι που εκλήφθηκε από το Κρεμλίνο ως απειλή επανέναρξης πυρηνικού εξοπλισμού).

Kρίσιμα ζητήματα τίθενται επίσης σχετικά με τις μέλλουσες εγγύησης ασφαλείας για την ελληνική διπλωματία. Η πιθανότητα αποστολής διεθνούς στρατιωτικής δύναμης στην περιοχή φαίνεται αυξανόμενη κι αυτό ίσως αποτελούσε μία χειροπιαστή εγγύηση ασφάλειας σε περίπτωση που ο Ζελέnski δεν κατορθώσει να εξασφαλίσει μια στρατηγική συνδρομή ανάλογη εκείνης του άρθρου 5 της Συμφωνίας ΝΑΤΟ.

Aυτό οδηγεί στο ερώτημα αν η ελληνική κυβέρνηση θα επανεκτιμήσει την προηγούμενη θέση περί μη αποστολής στρατευμάτων στην περιοχή δεδομένου ότι ήδη η Τουρκία έχει δηλώσει έτοιμη να συμμετάσχει σε μία διεθνή δύναμη προσδιορίζοντας έτσι πιθανές συνεργασίες στον ευρωπαϊκό αμυντικό μηχανισμό.