Γεωπολιτική Ανατροπή: Εκεχειρία στη Μέση Ανατολή

Μια απροσδόκητη εξέλιξη στην πρόσφατη γεωπολιτική σκηνή έχει ανοίξει το δρόμο για μια εκεχειρία στην περιοχή της Μέσης Ανατολής, καθώς η εκτόξευση πυραύλων φαίνεται να έχει προκαλέσει αλλαγές. Ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, Ντόναλντ Τραμπ, ανακοίνωσε αργά τη Δευτέρα (ώρα Ουάσινγκτον) ότι Ισραήλ και Ιράν συμφώνησαν σε μια «πλήρη και οριστική εκεχειρία», που θα τεθεί σε εφαρμογή από τα μεσάνυχτα της Τρίτης. Παρά την αντίθεση της Τεχεράνης, η οποία δήλωσε ότι δεν υπάρχει συμφωνία με το Ισραήλ, ανέφερε ότι είναι έτοιμη να εξετάσει την πιθανότητα τερματισμού των εχθροπραξιών αν το Τελ Αβίβ σταματήσει τις επιθέσεις.

Η ανακοίνωση αυτή ήρθε λίγες ώρες μετά την εκτόξευση ιρανικών πυραύλων κατά της αμερικανικής στρατιωτικής βάσης Al-Udeid στο Κατάρ. Οι Φρουροί της Επανάστασης χαρακτήρισαν αυτό το πλήγμα ως «ισχυρό και καταστροφικό», ωστόσο δεν αναφέρθηκαν θύματα από την επίθεση. Σύμφωνα με πληροφορίες από τους New York Times, το Ιράν είχε προειδοποιήσει νωρίτερα τόσο τις ΗΠΑ όσο και την κυβέρνηση του Κατάρ για αυτή τη δράση, υποδεικνύοντας ότι επρόκειτο για «ελεγχόμενη εκτόνωση» και όχι στρατηγική κλιμάκωσης.

Αυτή η κατάσταση εντάσσεται σε ένα μοντέλο που ορισμένοι αναλυτές αποκαλούν «στρατηγική ειρήνης μέσω ισχύος», όπου οι στρατιωτικές ενέργειες χρησιμοποιούνται κυρίως ως μέσο διαπραγμάτευσης παρά ως εισαγωγή σε παρατεταμένες συγκρούσεις.

Η Χελίμα Κροφτ, επικεφαλής στρατηγικής εμπορευμάτων στην RBC Capital Markets, περιέγραψε αυτή τη διαδικασία ως “μια προσεκτικά σχεδιασμένη ανταλλαγή χτυπημάτων”, επιτρέποντας στις εμπλεκόμενες πλευρές να δείχνουν αποφασιστικότητα χωρίς να αποκλείουν τη δυνατότητα αποκλιμάκωσης. Τα γεγονότα εξελίχθηκαν κατά σειρά:

• Το Σάββατο οι ΗΠΑ πραγματοποίησαν αεροπορικές επιθέσεις κατά ιρανικών πυρηνικών εγκαταστάσεων στο πλαίσιο του πολέμου μεταξύ Ιαπωνίας και Κορέας.
• Την Κυριακή η Τεχεράνη προειδοποίησε ότι “διατηρεί όλα τα μέσα άμυνας του εθνικού της συμφέροντος”.
• Tη Δευτέρα εξαπέλυσε πυραυλικά πλήγματα στο Κατάρ.
• Kαι εκείνο το βράδυ ο Τραμπ ανακοίνωσε το “επισήμως τέλος του 12ήμερου πολέμου”.

Η συμβολική διάσταση του ιρανικού χτυπήματος χωρίς θανάτους και με προηγούμενη ειδοποίηση υποδηλώνει πως η Τεχεράνη προσπαθούσε να βρει έναν τρόπο αποκλιμάκωσης χωρίς να φανεί αδύναμη στους πολίτες της. Ταυτόχρονα, ο Τραμπ παρουσίασε τη διαχείριση αυτής της κρίσης ως ένδειξη του δόγματος ισχύος των ΗΠΑ. Υποστήριξε πως η Τεχεράνη είχε “προειδοποιήσει” πριν από την επίθεση κάτι που σύμφωνα με τον πρόεδρό της Βουλής Μάικ Τζόνσον ήταν “αναμενόμενο”.

Οι αγορές φαίνεται πως αποδέχθηκαν αυτό το αφήγημα: οι τιμές πετρελαίου σημείωσαν σημαντική πτώση τη Δευτέρα καθώς δεν υπήρχαν ανθρώπινοι θάνατοι από τις επιθέσεις ενώ η Wall Street παρουσίασε άνοδο καθώς οι επενδυτές στοιχημάτιζαν στην αποκλιμάκωση. Αξιοσημείωτη είναι επίσης η αύξηση κατά 8% στις μετοχές άλλων εταιρειών λόγω λανσαρισμάτων νέων προϊόντων.

Aκόμη κι αν φαινομενικά μοιάζει αντιφατικό να μιλούμε για “ειρήνη μέσω πυρών”, στην πραγματικότητα αποτελεί ένα διπλωματικό εργαλείο που δίνει τη δυνατότητα στις εμπλεκόμενες πλευρές να διατηρούν μια εικόνα ισχύος ενώ κλείνει ένας κύκ μιας ελεγχόμενης σύγκρουσης. Αν αυτή η ισορροπία μπορέσει να διατηρηθεί ίσως αποτελέσει πρότυπο για τον χειρισμό παρόμοιων συγκρούσεων στο μέλλον όχι μόνο στη Μέση Ανατολή αλλά και αλλού.