Δημόσιες Συμβάσεις: Προβληματισμοί για την Αδιαφάνεια και τον Ανταγωνισμό

Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση του Ελεγκτικού Συνεδρίου, παρατηρούνται συνθήκες αδιαφάνειας, περιορισμένος ανταγωνισμός, καθώς και πλήθος απευθείας αναθέσεων που δεν τηρούν το νομικό πλαίσιο των δημόσιων συμβάσεων.

Η ανεπαρκής ενίσχυση του ανταγωνισμού κατά τις διαδικασίες διαγωνισμού για την ανάθεση δημοσίων έργων αποτελεί σημαντικό παράγοντα που επηρεάζει αρνητικά τα θεμελιώδη στοιχεία της διαφάνειας, της ισότητας συμμετοχής στη διαδικασία ανάθεσης και του γνήσιου ανταγωνισμού. Το αποτέλεσμα αυτού είναι μια κακή δημοσιονομική διαχείριση. Σύμφωνα με τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν από 18.078 συμβάσεις συνολικής αξίας 4,8 δισ. ευρώ, το 59% αφορά προμήθειες ενώ το 52% αφορά έργα.

Αξιοσημείωτο είναι ότι στις περισσότερες περιπτώσεις των διαγωνιστικών διαδικασιών αλλά και των ειδικών διαδικασιών δεν υλοποιείται επαρκής ανταγωνισμός· συγκεκριμένα στο 43% των συμβάσεων που προήλθαν από προκήρυξη (που αντιστοιχεί στο 25% της συνολικής τους αξίας), οι προσφορές παραμένουν λίγες ή μη επαρκείς.Στον αντίποδα αυτό το ποσοστό φτάνει στο 61% στις περιπτώσεις απευθείας αναθέσεων ή σε περιπτώσεις διαπραγμάτευσης χωρίς προηγούμενη δημοσίευση όπου μόνο μία προσφορά κατατίθεται.

Αναλύοντας τα δεδομένα για τις δημόσιες συμβάσεις του έτους 2024, παρατηρούμε ότι από τις συνολικά 15.777 συμβάσεις οι περισσότερες (12.856 ήτοι το 81,5%) δόθηκαν μέσω απευθείας αναθέσεων συνοδευόμενες από ποσό ύψους 307 εκατομμυρίων ευρώ.Οι ανοικτές διαδικασίες ανήκουν σε μόλις δύο χιλιάδες εκατόν σαράντα τρεις (2.143) με ποσοστό μόλις στο13,6%, αλλά αντιπροσωπεύουν μεγαλύτερη αξία συνολικά φτάνοντας τα διαθέσιμα κεφάλαια έως τα2,14 δισ ευρώ.

Κατά τη διερεύνηση των στοιχείων σχετικά με τις δημόσιες συμβάσεις στα Υπουργεία έχουν καταγραφεί προβλήματα ως προς την αξιοπιστία και πληρότητα αυτών καθώς υπάρχουν ενδείξεις μη συμμόρφωσης προς τους κανονισμούς που ισχύουν για τη διαδικασία ανάθεσης συμπεριλαμβανομένης της περιορισμένης έκβασης στον ανταγωνισμό κατά τον σχηματισμό πολλών εκ των συμφωνιών αυτών.

Το Ελεγκτικό Συνέδριο υπογραμμίζει επίσης ότι η έλλειψη ενός κεντρικού αρχείου για όλες τις συμβάσεις δημιουργεί επιπλοκές στην εξαγωγή σωστών πληροφοριών εφόσον αυτή η αρμοδιότητα κατανέμεται σε πολλές αποκεντρωμένες υπηρεσίες όπως πχ Υπουργεία Άμυνας ή Προστασίας του Πολίτη γεγονός που δυσχεραίνει τη συλλογή δεδομένων απαλλαγμένων από λάθη ή διπλές καταγραφές.

Προτάσεις

Για να εξαλειφθούν τα φαινόμενα αδιαφάνειας ο Ελεγκτικός Συνέδριο προτείνει μεταξύ άλλων την αύξηση της εποπτείας στη διαχείριση καθώς επίσης τον συντονισμό στην καταγραφή όλων των δημόσιων συμβάσεων μέσα από ένα ομοιόμορφο και επικαιροποιημένο αρχείο γεγονός ιδιαιτέρως χρήσιμο ώστε να βελτιωθεί η τήρηση όλων των κανόνων ανάθεσης με στόχο να εγκαινιαστεί η απαιτούμενη διαφάνεια μαζί με έναν ενδεδειγμένο βαθμό ανταγωνισμού ώστε να αξιοποιούνται αποτελεσματικά οι διαθέσιμοι πόροι.