Εκτεταμένα Φαινόμενα Διαφθοράς στον Τομέα των Δημόσιων Συμβάσεων στην Ελλάδα

Ο ΟΟΣΑ εντοπίζει σοβαρές εκδηλώσεις διαφθοράς στην Ελλάδα σχετικές με τις δημόσιες συμβάσεις και προτείνει μια σειρά από μέτρα για την αντιμετώπισή τους, αν και η εφαρμογή τους εξαρτάται από τη βούληση της κυβέρνησης.

Η μέχρι τώρα συμπεριφορά της κυβέρνησης και των δημοσίων φορέων αποκαλύπτει μια σημαντική αδυναμία κατά την εφαρμογή του θεσμού των απευθείας αναθέσεων,που συχνά ευνοούν γνωστά άτομα. Είναι αβέβαιο εάν αυτή η κατάσταση θα αλλάξει, όπως δεν έχει διαφοροποιηθεί το ρυθμιστικό πλαίσιο των δημοσίων συμβάσεων παρά τις αρνητικές εκθέσεις του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

Ο ΟΟΣΑ επισημαίνει ότι «φαινόμενα διαφθοράς στις δημόσιες συμβάσεις υπάρχουν σε όλες τις χώρες, ωστόσο για την Ελλάδα το πρόβλημα είναι πιο μεγάλο και οι προσκλήσεις που θα πρέπει να αντιμετωπιστούν περισσότερες».

Από το 2019 ανατέθηκε στον διεθνή οργανισμό η ανάπτυξη κανόνων διαφάνειας για τον τομέα αυτόν, συνεργαζόμενος με τρεις ελληνικούς οργανισμούς: την Εθνική Αρχή Διαφάνειας (ΕΑΔ), την Ενιαία Αρχή Δημοσίων Συμβάσεων (ΕΑΔΗΣΥ) και τη Γενική Γραμματεία Εμπορίου του Υπουργείου Ανάπτυξης. Δημιουργήθηκε ο «Κώδικας Δεοντολογίας και Οδηγός Συμπεριφοράς για την ενίσχυση της ακεραιότητας μεταξύ των επαγγελματιών των δημοσίων συμβάσεων», ο οποίος στοχεύει στη σωστή χρήση δημόσιων κονδυλίων χωρίς να γίνονται αντικείμενο διαφθοράς τα χρήματα των πολιτών.

Στον Κώδικα Δεοντολογίας υπογραμμίζεται ότι οι δημόσιες συμβάσεις παραμένουν ιδιαίτερα ευάλωτες στη διαφθορά λόγω υψηλών προϋπολογισμών, στενών σχέσεων μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, ασυμμετρίας πληροφόρησης καθώς επίσης κακής κυβερνητικής πρακτικής. Οι προκλήσεις που καλείται να υπερβεί η χώρα περιλαμβάνουν:

• Έλλειψη αποτελεσματικότητας
• Χαμηλό επίπεδο επαγγελματισμού στους φορείς δημοσίως συναλλασσομένων
• Μεγαλύτερη διάρκεια λήψης αποφάσεων σε σύγκριση με άλλες χώρες της Ε.Ε.
• Υψηλά επίπεδα αντίληψης σχετικά με τη διαφθορά γενικά αλλά ειδικότερα στο πεδίο των δημοσίων συμβάσεων. Μόνο η Ρουμανία, η Βουλγαρία και η Ουγγαρία έχουν χαμηλότερους δείκτες από ότι έχει καταγράψει φέτος η Ελλάδα στον Δείκτη Αντίληψης Διαφθοράς 2023.

Ο εν λόγω Κώδικας παρέχει λεπτομερείς οδηγίες σχετικά με τον υιοθετούμενο θεσμικό πλαίσιο για τη στήριξη του προσωπικού που εργάζεται στις διαδικασίες αυτές. Συνδυάζοντας αξίες όπως είναι οι αρχές δεοντολογίας μαζί με συγκεκριμένες οδηγίες δράσης στοχεύει να καθοδηγήσει τους επαγγελματίες μέσα από ένα πολύπλοκο κανονιστικό περιβάλλον γεμάτο διαδικασίες προμηθειών.

Η Κατάσταση στην Ελληνική Πραγματικότητα:

Όπως αποδεικνύεται από πληροφορίες του Σin, οι συνολικές δημόσιες συμβάσεις ξεπερνούν τα 16 δισεκατομμύρια ευρώ το 2024 και αναμένονται ακόμη υψηλότερα ποσοστά φέτος ενώ υπάρχει σημαντική υστέρηση όσον αφορά τη σωστή αξιοποίηση αυτών των πόρων.

Sύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του Κεντρικού Ηλεκτρονικού Μητρώου Δημοσίων Συμβάσεων (ΚΗΜΔΗΣ), κατά τον πρώτο πεντάμηνο του 2025 υπογράφηκαν συνολικά 95.610 συμβόλαια αξίας περίπου 7,76 δισεκατομμυρίων ευρώ ανάμεσα σε κρατικούς οργανισμούς και ιδιώτες προμηθευτές μέσω γι’ αυτού κάποιους ενδιαφερόμενους τρίτους κτλ., σύμφωνα πάντα με τα στοιχεία που καταγράφονται στα αρχεία μας.

Ωστόσο παρατηρείται πως σχεδόν το 74% αυτών (70.944) πραγματοποιούνται μέσω απευθείας αναθέσεως χωρίς διενέργεια ελέγχου ή διαγωνισμών προσφορά κύριο χαρακτηριστικό είναι μάλιστα ότι πολλές φορές έργα κοστολόγησης πάνω από €30k τεμαχίζονται ώστε να μπορούν να παρακολουθούν αυτές τις διαδικασίες χωρίς εμπλοκή επιτροπής.”