Ουκρανία – Φιδονήσι: Γιατί οι Ρώσοι υποχώρησαν εγκαταλείποντας το

Πριν από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία το Φιδονήσι στη Μαύρη Θάλασσα απασχολούσε μόνο τους έχοντες ειδικό ενδιαφέρον στο διεθνές δίκαιο της θάλασσας.

Με έκταση μόλις 0,7 τετραγωνικών χιλιομέτρων, το νησί αυτό, που βρίσκεται περίπου 40 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της Οδησσού αλλά πολύ πλησιέστερα προς το Δέλτα του Δούναβη και καταλήφθηκε από την Σοβιετική Ένωση κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, αποτελούσε αντικείμενο διαφωνίας ανάμεσα στην Ουκρανία και την Ρουμανία, ιδίως σε ό,τι αφορά την επήρειά του στην οριοθέτηση χωρικών υδάτων και αποκλειστικής οικονομικής ζώνης.

Το θέμα κατέληξε στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, το οποίο το 2009 αποφάσισε, δημιουργώντας σημαντικό νομικό προηγούμενο, ότι λόγω της γεωγραφικής του απόστασης από τις ουκρανικές ακτές το Φιδονήσι δεν είχε πλήρη επήρεια στην οριοθέτηση θαλάσσιων δικαιοδοσιών, με αποτέλεσμα το 80% των διαφιλονικούμενων υδάτων να κατοχυρωθεί στη Ρουμανία.

Το ξέσπασμα του φετινού πολέμου έφερε το Φιδονήσι από την πρώτη στιγμή στο επίκεντρο της ειδησεογραφίας. Γνωστός είναι ο πλαστός ισχυρισμός της ουκρανικής πλευράς ότι οι 13 στρατιώτες της φρουράς του νησιού αρνήθηκαν αγέρωχα να παραδοθούν στις ρωσικές δυνάμεις και έπεσαν ηρωικά μέχρι τον τελευταίο. Στην πραγματικότητα, οι περίπου ογδόντα υπερασπιστές του νησιού βρίσκονται εν ζωή, καθώς αιχμαλωτίσθηκαν από την ρωσική πλευρά.

Ωστόσο, οι πολεμικές ενέργειες γύρω από το νησί δεν σταμάτησαν. Λ.χ. τον Μάιο εκδηλώθηκαν ουκρανικές επιχειρήσεις ανακατάληψης (που οδήγησαν σε ενίσχυση της επιτόπιας στρατιωτικής παρουσίας της Ρωσίας), ενώ στις 17 Ιουνίου το Κίεβο υποστήριξε ότι βύθισε ρυμουλκό που μετέφερε εφόδια στο Φιδονήσι και στις 21 Ιουνίου ότι η εκεί ρωσική φρουρά υπέστη σοβαρά πλήγματα από ουκρανικούς πυραύλους και drones, με αποτέλεσμα την καταστροφή στρατιωτικών οχημάτων, αντιαεροπορικών συστημάτων και ενός ραντάρ.

Η μελέτη των δορυφορικών φωτογραφιών από ειδικούς (λ.χ. τον Αμερικανό Σιμ Τακ της Force Analysis, ο οποίος μίλησε στο France24) προσέφερε μια πολύ πιο ασαφή εικόνα. Η ρωσική πλευρά, πάλι, υποστήριξε ότι όλοι οι ουκρανικοί πύραυλοι αναχαιτίσθηκαν και 13 από τα 15 drones καταρρίφθηκαν.

Ωστόσο, χθες Πέμπτη το υπουργείο Άμυνας της Ρωσίας ανακοίνωσε την εκκένωση του Φιδονησιού, παρουσιάζοντάς την ως “χειρονομία καλής θέλησης”, ενώ εξελίσσεται η διαπραγμάτευση, με τουρκική διαμεσολάβηση, για την επανέναρξη των εξαγωγών σιτηρών από τα ουκρανικά λιμάνια.

Οι λόγοι για αυτή την αιφνιδιαστική εξέλιξη δεν μπορεί να μην είναι και επιχειρησιακοί. Το κόστος της διατήρησης, υπεράσπισης και τροφοδοσίας αυτού του μικρού νησιού (το οποίο απέχει 240 χιλιόμετρα από τον ρωσικό ναύσταθμο της Σεβαστούπολης) δεν δικαιολογείται από την εντέλει περιορισμένη στρατηγική του σημασία. Μια εικασία σχετικά με τα ρωσικά κίνητρα θα μπορούσε επίσης να είναι η επιθυμία αποφυγής της κλιμάκωσης που θα προκαλούσε μια άμεση αναμέτρηση με δυνάμεις του ΝΑΤΟ, χωρίς την υποστήριξη των οποίων (π.χ. από ρουμανικού εδάφους) δύσκολα φαντάζεται κανείς ότι πραγματοποιούνται τολμηρές ουκρανικές επιχειρήσεις στη Μαύρη Θάλασσα, όπως λ.χ. η βύθιση της ρωσικής ναυαρχίδας “Μασκβά”.

Σε ανάλυσή του το BBC τονίζει ότι το Φιδονήσι ήταν εξαιρετικά ευάλωτο λόγω της γεωγραφικής του θέσης και η υπεράσπισή του απέναντι στα αλλεπάλληλα ουκρανικά πλήγματα αποτελούσε “επιμελητειακό εφιάλτη” για τη ρωσική πλευρά, ιδίως μετά τη βύθιση του “Μασκβά”, εξ ού και το Κρεμλίνο “ήθελε απελπισμένα” την μεταφορά αντιαεροπορικών και συστημάτων ηλεκτρονικού πολέμου στη νησίδα.

Συχνά το Φιδονήσι περιγράφεται ως “κλειδί” για τον έλεγχο της θαλάσσιας οδού προς την Οδησσό, αν όχι όλης της Μαύρης Θάλασσας, ωστόσο ανεξάρτητοι ειδικοί (όπως π.χ. ο Αμερικανός Τζεφ Χον του New Lines Institute, ο οποίος επίσης μίλησε στο France24) υποβαθμίζουν τη σημασία του, ερμηνεύοντας την επικέντρωση στο συγκεκριμένο μικροσκοπικό βραχώδες έδαφος περισσότερο με όρους πολιτικού συμβολισμού και τόνωσης του ουκρανικού ηθικού.

Σε κάθε περίπτωση, το Φιδονήσι, το οποίο εξακολουθεί να βρίσκεται εντός του βεληνεκούς των ρωσικών πυραύλων, παραμένει από χθες άδειο, καθώς δεν υπήρξαν κινήσεις για την εγκατάσταση ουκρανικών δυνάμεων.

Το ποιο είναι το ρωσικό πολιτικό παιχνίδι γίνεται σαφές από την τηλεφωνική επικοινωνία που είχε, μία ημέρα πριν από την εκκένωση του Φιδονησιού, ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ με τον Γ.Γ. του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες. Ο επικεφαλής της ρωσικής διπλωματίας τόνισε στον συνομιλητή του ότι η Μόσχα είναι πρόθυμη να συνεργασθεί για την δημιουργία ασφαλών διαδρόμων εξαγωγής ουκρανικών σιτηρών και επέρριψε την ευθύνη για τη συνεχιζόμενη διατροφική κρίση στην ίδια την Ουκρανία που έχει ναρκοθετήσει τα λιμάνια της, καθώς και στη Δύση που με τις κυρώσεις της παρεμβάλλει προσκόμματα στις αντίστοιχες ρωσικές εξαγωγές.

Σημειώνεται, πάντως, ότι η Ρωσία επιφυλάσσει για τον εαυτό της το δικαίωμα να επιθεωρεί (για τυχόν μεταφορά στρατιωτικού υλικού) τα πλοία τα οποία θα κινούνται στον ασφαλή διάδρομο και αποκρούει κάθε ενδεχόμενο να συνοδεύονται αυτά από πολεμικά πλοία της Δύσης. Οι αποφάσεις της Συνόδου της G7 στις 28 Ιουνίου στο Έλμαου της Γερμανίας σχετικά με το θέμα της διατροφικής ασφάλειας αφήνουν ανοικτή την πιθανότητα στρατιωτικής δραστηριοποίησης προς “διευκόλυνση των προσπαθειών του ΟΗΕ”.

Περισσότερο όμως από οτιδήποτε άλλο σε αυτόν τον πόλεμο η Ρωσία επενδύει στον έλεγχο της Μαύρης Θάλασσας. Και η προσωρινή εκτόνωση των εντάσεων με τη δημιουργία ασφαλούς διαδρόμου μειώνει και το ρίσκο εκδήλωσης ενεργειών εναντίον των δικών της εγκαταστάσεων στην Κριμαία.