Προκλήσεις Φιντάν και φιέστα Ερντογάν για τη «Γαλάζια Πατρίδα»

Οι φραστικοί διαξιφισμοί των υπουργείων Εξωτερικών Ελλάδας και Τουρκίας. Το προκλητικό σόου με κορβέτες, αεροπλανοφόρα και υποβρύχια στο Φεστιβάλ του Βοσπόρου. Των Π. ΓΑΛΙΑΤΣΑΤΟΥ, ΕΥ. ΑΡΕΤΑΙΟΥ – ΠΗΓΗ: Realnews H προκλητική απόπειρα ωμής παρέμβασης του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών Χακάν Φιντάν στα εσωτερικά της Ελλάδας και η ανταλλαγή δηλώσεων που ακολούθησε την Παρασκευή μεταξύ Αθήνας και Αγκυρας ανέδειξαν για ακόμη μία φορά το εύθραυστο πλαίσιο των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Οι φραστικές προκλήσεις, πέρα από τον επικοινωνιακό τους χαρακτήρα, εντάσσονται σε μια ευρύτερη στρατηγική της Αγκυρας που αποσκοπεί στη διατήρηση υψηλών τόνων, τόσο προς το εσωτερικό της κοινό όσο και προς τη διεθνή σκηνή. Ο Φιντάν επέλεξε να επιτεθεί στην ελληνική πολιτική ηγεσία, κατηγορώντας την ότι εργαλειοποιεί το «αντιτουρκικό αίσθημα» για εσωτερική κατανάλωση και ότι όποτε υπάρχει ένας μπελάς στην Ελλάδα, προκύπτει πάντα μια δήλωση του Δένδια. Η δήλωσή του ότι η Ελλάδα ακολουθεί «φθηνή πολιτική», η οποία μπορεί να επιφέρει γεωστρατηγικό κόστος, δεν είναι απλώς μια ρητορική έξαρση. Εντάσσεται στη μακρά τουρκική παράδοση παρουσίασης της Ελλάδας ως κράτους που «εμποδίζει» την περιφερειακή ισχύ της Τουρκίας. Με αυτόν τον τρόπο, η γειτονική χώρα αφενός ενισχύει την εσωτερική της συνοχή, αφετέρου μεταθέτει την ευθύνη της έντασης στην ελληνική πλευρά. Απάντηση Η Αθήνα, από την άλλη, αντέδρασε με τρόπο που αποσκοπεί να αναδείξει την εικόνα μιας ώριμης και σταθερής δύναμης. Ο υπουργός Εξωτερικών, Γιώργος Γεραπετρίτης, απάντησε ότι η Ελλάδα «ούτε έχει φοβικά σύνδρομα, ούτε καθορίζεται από την Τουρκία», δίνοντας το στίγμα μιας χώρας που προβάλλει αυτονομία και εμπιστοσύνη στον διεθνή της ρόλο. Η αντίδραση του Νίκου Δένδια, που χαρακτήρισε τις δηλώσεις Φιντάν «απαράδεκτες», στόχευε περισσότερο στο να υπενθυμίσει τη βασική αρχή της μη ανάμειξης στην εσωτερική πολιτική άλλων κρατών – μια αρχή που η Τουρκία συχνά παραβλέπει στις δηλώσεις της. Η ουσία της αντιπαράθεσης δεν περιορίζεται στις αλληλοκατηγορίες. Το διπλωματικό σκηνικό διαμορφώνεται γύρω από δύο βασικούς άξονες. Πρώτον, από την προσπάθεια της Τουρκίας να επιβληθεί ως αναντικατάστατος, ισχυρός παίκτης στην ανατολική Μεσόγειο, αξιοποιώντας κάθε ευκαιρία για να αμφισβητήσει την ελληνική στρατηγική. Δεύτερον, από την ανάγκη της Ελλάδας να διατηρήσει την εικόνα μιας χώρας που δεν «σύρεται» σε κλιμακώσεις, αλλά παραμένει προσηλωμένη στο Διεθνές Δίκαιο και στη σταθερότητα. Συγκυρία Η χρονική συγκυρία δεν είναι τυχαία. Η Τουρκία αντιμετωπίζει πιέσεις σε πολλά μέτωπα: από το ζήτημα της Γάζας και τις σχέσεις με τις ΗΠΑ μέχρι την ενεργειακή ασφάλεια και τον ανταγωνισμό στην ανατολική Μεσόγειο. Οι δηλώσεις Φιντάν περί «γεωστρατηγικού κόστους» για την Ελλάδα λειτουργούν ως έμμεση προειδοποίηση ότι η Αγκυρα δεν θα διστάσει να επαναφέρει στην επικαιρότητα θέματα όπως το Αιγαίο, η Κύπρος ή οι θαλάσσιες ζώνες. Σημειώνεται ότι οι δηλώσεις Φιντάν έρχονται μόνο λίγο καιρό μετά την τηλεφωνική επικοινωνία του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη με τον Αμερικανό υπουργό Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο για τη στρατηγική σημασία της ενεργειακής συνεργασίας ΗΠΑ – Ελλάδας στην ανατολική Μεσόγειο. Με ψυχραιμία Για την Αθήνα, η πρόκληση είναι διττή. Αφενός να απαντά με ψυχραιμία, διαλύοντας κάθε εντύπωση αδυναμίας, αφετέρου να μην εγκλωβίζεται σε μια διαρκή ανταλλαγή δηλώσεων που ευνοούν το τουρκικό αφήγημα περί «αντιτουρκικής πολιτικής». Σε αυτό το πλαίσιο, η ελληνική στρατηγική επικοινωνίας επιχειρεί να αποπνέει σταθερότητα, ενισχύοντας παράλληλα τις διεθνείς συμμαχίες της χώρας μας. Συμπερασματικά, το νέο επεισόδιο δεν αποτελεί απλώς ακόμη μία λεκτική αντιπαράθεση. Αντικατοπτρίζει τη βαθύτερη σύγκρουση δύο αντιλήψεων: της τουρκικής ανάγκης για διαρκή ανάδειξη ισχύος και της ελληνικής προσπάθειας να προβάλει τον εαυτό της ως πυλώνα σταθερότητας. Το αν αυτή η φραστική σύγκρουση θα μείνει στο επίπεδο των δηλώσεων ή θα αποτελέσει προοίμιο νέων εντάσεων στην περιοχή θα εξαρτηθεί από το πώς οι δύο πλευρές θα χειριστούν τις επόμενες κινήσεις τους. «Teknofest 2025» Την ίδια ώρα η Κωνσταντινούπολη ζει από τις 28 Αυγούστου το ξεκίνημα του «Teknofest 2025», του μεγάλου φεστιβάλ αεροναυπηγικής, διαστήματος και τεχνολογίας που οργανώνει τα τελευταία χρόνια το καθεστώς Ερντογάν. Ομως, με το φετινό θέμα που είναι η «Γαλάζια Πατρίδα» (Mavi Vatan), το φεστιβάλ μετατράπηκε σε επίδειξη ισχύος της Τουρκίας στις θάλασσες, σε μια ιδιαίτερα κρίσιμη συγκυρία για την Αγκυρα που ανησυχεί όλο και πιο πολύ για τις εξελίξεις στη Συρία. Στο επίκεντρο της επίδειξης στον Βόσπορο βρέθηκαν τα πλέον σύγχρονα πολεμικά πλοία του τουρκικού στόλου: το «TCG Anadolu», που παρουσιάζεται ως το αεροπλανοφόρο της Τουρκίας, η φρεγάτα «TCG Istanbul», οι κορβέτες «Burgazada» και «Oruçreis», τα υποβρύχια «TCG Hizirreis» και «TCG Sakarya» αλλά και το ιστορικό γιοτ «Savarona» του Κεμάλ Ατατούρκ. Οι εικόνες από την επίδειξη, με τον Ερντογάν να χαιρετά τον στόλο από το Ντολμάμπαχτσε, κατέκλυσαν τα τουρκικά μέσα ενημέρωσης, τα οποία μίλησαν για ένα «θέαμα που ενέπνευσε εμπιστοσύνη στους φίλους και φόβο στους εχθρούς». Ομως πίσω από τα εντυπωσιακά εφέ, τις εικονικές πραγματικότητες, τους διαγωνισμούς για υποβρύχια ρομπότ και τις διαλέξεις πανεπιστημιακών και ναυάρχων, το «Teknofest – Mavi Vatan» αποτελεί κάτι πολύ περισσότερο: ένα εργαλείο πολιτικής νομιμοποίησης, μια τελετουργία εθνικιστικής ταυτότητας και μια αρένα αντιπαράθεσης μεταξύ καθεστωτικών και αντιπολιτευόμενων αφηγήσεων. «Πανηγύρι εθνικής δύναμης» Τα φιλοκυβερνητικά μέσα παρουσίασαν το φεστιβάλ ως ιστορικό ορόσημο. Η «Γαλάζια Πατρίδα» εμφανίζεται ως η λαϊκή αντανάκλαση ενός στρατηγικού δόγματος: η θαλάσσια ισχύς της Τουρκίας δεν είναι πια υπόθεση των ναυάρχων, αλλά γιορτάζεται ως πανεθνική εμπειρία. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στους νέους. Οι μαθητές καλούνται να ζωγραφίσουν πίνακες με θέμα το «Mavi Vatan», οι φοιτητές να συγγράψουν δοκίμια 500-1.000 λέξεων, ενώ οι διαγωνισμοί για «μη επανδρωμένα σκάφη» δίνουν την αίσθηση ότι μια νέα γενιά επιστημόνων και μηχανικών μεγαλώνει με το όραμα της «Εθνικής τεχνολογικής κίνησης». Η συμβολική ένωση του «Savarona» του Ατατούρκ με το «TCG Anadolu» του Ερντογάν ερμηνεύεται ως συνέχεια της κυριαρχίας: από τον ιδρυτή της Τουρκικής Δημοκρατίας στον σημερινό ηγέτη που υπόσχεται να φέρει την Τουρκία σε θέση παγκόσμιας τεχνολογικής δύναμης μέσα σε 50 χρόνια. Με αυτόν τον τρόπο, το «Teknofest» δεν παρουσιάζεται ως μια απλή έκθεση τεχνολογίας, αλλά ως μια μαζική πατριωτική τελετή, μια πολιτισμική επανεγγραφή της υπερηφάνειας γύρω από την εγχώρια αμυντική βιομηχανία. Η αντιπολίτευση Στον αντίποδα, τα αντιπολιτευόμενα και ανεξάρτητα μέσα βλέπουν το φεστιβάλ ως μια βιτρίνα που κρύβει την κοινωνική δυσπραγία. Τονίζουν την αντίφαση: την ώρα που ο Ερντογάν χαιρετά φρεγάτες στον Βόσπορο, εκατομμύρια νέοι βρίσκονται άνεργοι, κακοπληρωμένοι ή ετοιμάζονται να μεταναστεύσουν. Τα ποσοστά είναι αποκαλυπτικά: πάνω από 72% των νέων ηλικίας 18-25 ετών δηλώνει ότι θα έφευγε στο εξωτερικό αν είχε την ευκαιρία, ενώ το ποσοστό ικανοποίησης από τη ζωή στη χώρα είναι από τα χαμηλότερα στην Ευρώπη. Για τους επικριτές, το «Teknofest» δεν είναι παρά μια προπαγανδιστική φιέστα που καλύπτει τη φτώχεια και τη μετανάστευση πίσω από πυροτεχνήματα, drones και πολεμικά πλοία. Η δε ηγετική θέση του γαμπρού του Προέδρου, Σελτσούκ Μπαϊρακτάρ, μετατρέπει το φεστιβάλ σε οικογενειακό και πολιτικο-επιχειρηματικό εγχείρημα, όπου η εξουσία, η αμυντική βιομηχανία και τα οικονομικά συμφέροντα συγχωνεύονται. Το σύνθημα «Γαλάζια Πατρίδα» ερμηνεύεται από την αντιπολίτευση ως ανούσια στρατιωτικοποίηση της νεανικής ταυτότητας: οι μαθητές καλούνται να ζωγραφίσουν ή να γράψουν όχι για τις αγωνίες τους, αλλά για τη θαλάσσια κυριαρχία. Ο συμβολισμός Και οι δύο πλευρές πάντως επιστρατεύουν τον Ατατούρκ. Για την κυβέρνηση, το «Savarona» δίπλα στο «Anadolu» δείχνει ότι ο Ερντογάν συνεχίζει την αποστολή της εθνικής κυριαρχίας που ξεκίνησε ο Κεμάλ. Για την αντιπολίτευση, όμως, ο Ατατούρκ γίνεται το αντίβαρο: η λογική και ο εκσυγχρονισμός του ιδρυτή της Τουρκίας αντιπαραβάλλονται στο προσωποπαγές και αυταρχικό θέαμα του Ερντογάν. Η κυβέρνηση παρουσιάζει το «Teknofest» ως εργαλείο σκληρής αλλά και ήπιας ισχύος: ένα λαϊκό πανηγύρι που εμπνέει τους νέους και στέλνει μήνυμα ισχύος στο εξωτερικό. Η αντιπολίτευση απαντά ότι η πραγματική ήπια ισχύς, η εκπαίδευση, ο πολιτισμός, η οικονομία έχουν καταρρεύσει και απομένει μόνο η επίδειξη σκληρής ισχύος για να καλύψει το κενό. Οταν ο Ερντογάν μιλά για «Εβδομάδα νίκης» και για «ταξίδι στη Γαλάζια Πατρίδα», οι αντίπαλοι ρωτούν: «Νίκη για ποιον, όταν οι φοιτητές δεν μπορούν να πληρώσουν το νοίκι και οι νέοι μηχανικοί μεταναστεύουν στη Γερμανία;». Ετσι, το φετινό «Teknofest – Mavi Vatan» αναδεικνύει με πολύ χαρακτηριστικό τρόπο τη διπλή πολιτική πραγματικότητα της σημερινής Τουρκίας. Για το καθεστώς, είναι μια ενοποιητική τελετή που συγχωνεύει τη νεολαία, τον Ατατούρκ, τον Ερντογάν και την αμυντική βιομηχανία σε ένα θριαμβευτικό αφήγημα τουρκικής ανάτασης. Για την αντιπολίτευση είναι μια προπαγανδιστική φιέστα που καλύπτει την οικονομική κρίση, βαθαίνει τη στρατιωτικοποίηση και αποξενώνει τη νεολαία από την πραγματικότητα, προσπαθώντας να την υποτάξει σε μια κρατική ιδεολογία. «Η αλήθεια βρίσκεται κάπου στη μέση: η αμυντική βιομηχανία της Τουρκίας πράγματι σημειώνει εντυπωσιακή πρόοδο, όμως η πολιτική εργαλειοποίησή της εντείνει τον διχασμό», λέει στη Realnews έμπειρος Τούρκος αναλυτής, ενώ σημειώνει ότι η «Γαλάζια Πατρίδα», αντί τελικά να λειτουργεί ως συλλογικό όραμα, έχει μετατραπεί σε ένα ακόμα σύμβολο της βαθιάς και αδιέξοδης πόλωσης στη χώρα. Διαβάστε το δημοσίευμα της Realnews Διαβάστε το δημοσίευμα της Realnews